Vaticaan publiceert over de arrestatie van de Tempeliers

Op 25 oktober 2007 wordt het boek ‘Processus contra Templarios’ voorgesteld in de Sala Vecchia del Sinodo in het Vaticaan. Het boek met unieke documenten over het proces tegen de Tempelridders, kan geïnterpreteerd worden als een officiële reactie van het Vaticaan tegen alle speculaties van de voorbije jaren. Auteurs als Dan Brown schoven de schuld voor het opdoeken van de tempelorde in de schoenen van het Vaticaan, terwijl het vooral de Franse koning Philips de Schone was, die het gebeuren orchestreerde.

De Tempelorde werd in 1120 gesticht door Hugo van Payns en door de Vlaming Godfried van Sint-Omaars, met als voornaamste doel het beschermen van de pelgrims op hun route naar Jeruzalem. Dit nieuwe fenomeen van strijdende religieuzen werd warm onthaald bij alle lagen van de bevolking. Dankzij de onvoorwaardelijke steun van Rome, kon de orde snel groeien en een gigantisch netwerk van hoeves en commanderijen uitbouwen in Europa. Vanaf de 13eeeuw vormden de Tempeliers samen met de Hospitaalridders de enige stabiele factor in de precaire Latijnse kruisvaardersstaatjes. Na de van Akko in 1291 en het verlies van de kruisvaardersstaten, trok de orde zich terug op Cyprus. De Franse koning Filips de Schone liet op vrijdag 13 oktober 1307 alle tempeliers in zijn rijk arresteren, op verdenking van ketterij. Veel broeders werden gefolterd, tientallen stierven op de brandstapel. Paus Clemens V ontbond de orde in 1312, zonder ze te veroordelen. De snelle groei en het plotse verdwijnen van de mysterieuse ridders is al jaren een bron van inspiratie voor romanschrijvers en filmmakers. Dan Brown stelde in zijn Da Vinci Code de paus verantwoordelijk voor het arresteren en vervolgen van de Tempeliers, alhoewel het bevel wel degelijk uitging van de Franse koning. Het stigmatiseren van de kerk paste bijzonder goed in zijn verhaal, maar doet de historische waarheid oneer aan. Op zaterdag 13 oktober 2007 is het exact 700 jaar geleden dat de Tempeliers in heel Frankrijk uit hun bed werden gelicht. Het Vaticaan grijpt deze verjaardag duidelijk aan om officieel te reageren en haar versie van de feiten te geven.

Perkament van Chinon

Een van de motors achter dit project is Barbare Frale. De Italiaanse historica, tewerkgesteld bij het Vaticaans Archief, wordt op het internet vaak voorgesteld als ontdekker van het befaamde ‘Chinon Perkament’. Dit perkament werd echter al in de 17e eeuw gepubliceerd door Étienne Baluze in Vitae Paparum Avenionensis. Frale vond in 2002 in het Vaticaan een copie van hetzelfde perkament. Ze stelde daarbij vast dat Jacques de Molay, de laatste meester van de tempelorde en de andere leiders van de orde, “in het geheim absolutie kregen van Paus Clemens V”. Het document, dat in de periode van 17 tot 20 augustus 1308 werd geschreven, bevat de bekentenissen van de grootmeester Jacques de Molay en nog vier andere hoogwaardigheidsbekleders van de orde. In deze periode zaten de vijf dignitarissen van de orde opgesloten in het kasteel van Chinon in de Loire. In augustus 1308 kregen Pauselijke legaten de kans om de leiders van de tempelorde zelf te ondervragen. Uit het document blijkt dat de vijf hun verklaringen die ze aan de inquisitie hadden afgelegd voor de kardinalen bevestigden. Grosso modo kunnen we stellen dat ze stuk voor stuk bekenden dat ze bij hun opname in de orde het kruis verloochend hadden. Blijkbaar hechtten de afgevaardigden van de paus niet veel geloof aan de verhalen, want ze gaven ze de vijf dignitarissen van de orde zonder uitzondering absolutie. Net als historici vandaag, geloofden de legaten waarschijnlijk niet in de schuld van de orde en waren ze ervan overtuigd dat de bekentenissen onder zware druk waren afgelegd. Dat de ordeleden in het geheim absolutie kregen klopt ook niet volledig, want het document stelt aan het einde dat deze bekentenissen “publiek” gemaakt moesten worden. Er werden dus copies gemaakt van het perkament, waarvan Frale er een terugvond in het Vaticaan.
Men kan zich afvragen waarom de vijf leiders van de tempelorde hun onschuld niet uitriepen voor de kardinalen., De verhoren vonden echter plaats binnen de muren van de burcht van Chinon. De legaten van de Paus waren in Chinon overgeleverd aan de goodwill van de Franse inquisiteurs en zouden nooit een vuist durven maken tegen de Franse koning. De Tempeliers beseften heel goed dat ze na het bezoekje van de kardinalen gewoon terug moesten naar hun kerkers, waar de folteraars handenwrijvend op hen wachtten.

Afbeelding: La tour du Coudray, Chinon, waar de Tempeliers in opgesloten zaten.

Schuldig of onschuldig

Op het International Medieval Congress in Leeds eerder dit jaar, besloten historici van over de hele wereld dat de beschuldingen die Filips de Schone uitte tegen de Tempeliers uit de lucht gegrepen zijn. De Spaanse vorser Ignatio de la Torre berekende dat de Franse koning financieel een stuk beter werd van deze operatie. Dat hij zijn rijk wilde zuiveren van ketters, was dus niet de ware toedracht. Zowel Anne Gylmour-Bryson als Malcolm Barber, auteur van 'Trial of the Templars', veegden alle speculaties over geheime toetredings-rituelen van tafel en pleitten de orde vrij van schuld.
Schuldig of niet, deze marketing-zet van het Vaticaan zal zeker haar doel niet voorbijschieten.

J. Hosten, 7 oktober 2007

Bronnen:
Frale, B. The Chinon chart. Papal absolution to the last Templar, Master Jacques de Molay. Journal of Medieval History, Volume 30, Number 2, April 2004, pp. 109–134.

Met dank aan Markus Menzendorff (D), Guido Buldrini (IT) en Dany Hilven (B)